خمیر مایه یکی از مواد اصلی و اساسی در تهیه نان ها و شیرینی های مختلف است. این ماده که موجب ور آمدن خمیر می شود، نقش مهمی در طعم، بافت و کیفیت نهایی محصولات نانوایی ایفا می کند. اگرچه امروزه بسیاری از مردم به استفاده از نان های صنعتی و آماده روی آورده اند، اما آشنایی با خمیر مایه اینکه خمیر مایه چیست، انواع آن و نحوه تهیه و خرید آن برای علاقمندان به پخت نان در خانه، شیرینی پزان، نانوایان و حتی کسانی که به تغذیه سالم علاقه دارند بسیار مهم و مفید است.
خمیر مایه چیست؟
خمیر مایه یا مخمر یک موجود زنده از خانواده قارچ هاست که در فرایند تخمیر قندها به دی اکسید کربن و الکل کمک می کند. این گاز دی اکسید کربن است که در خمیر به دام می افتد و باعث پف کردن و سبک شدن بافت نان می شود. خمیر مایه علاوه بر اینکه نان را سبک تر و خوشمزه تر می کند، به بهبود کیفیت هضم و افزایش ارزش غذایی آن نیز کمک می کند.مهم ترین گونه مخمر مورد استفاده در پخت نان، ساکارومایسس سرویزیه است که توانایی بالایی در تخمیر سریع دارد و برای دهه ها در صنایع غذایی مورد استفاده قرار گرفته است.
انواع خمیر مایه
خمیر مایه در بازار به اشکال مختلفی عرضه می شود که هر کدام مزایا و شرایط نگهداری خاص خود را دارند:
خمیر مایه تازه (زنده یا کیکی)
این نوع خمیر مایه به شکل کیک یا قالب های مرطوب و نرم در بازار عرضه می شود. رنگ آن معمولاً کرم روشن یا خاکستری است و باید در یخچال نگهداری شود. از آنجا که این نوع مخمر زنده است، زمان نگهداری کوتاهی دارد و باید ظرف چند هفته استفاده شود.
همچنین بخوانید: معرفی اجزای موکاپات
مزایا:
• قدرت تخمیر بالا
• مناسب برای نانوایی های سنتی
معایب:
• نیاز به نگهداری در دمای سرد
• عمر کوتاه
خمیر مایه خشک فعال (Active Dry Yeast)
این نوع خمیر مایه به صورت دانه های خشک و قهوه ای رنگ است که قبل از استفاده باید در آب ولرم حل و فعال سازی شود. یکی از محبوب ترین انواع خمیر مایه در بین نان پزان خانگی به شمار می رود.
همچنین بخوانید: معرفی انواع ساندویچ سرد و گرم
مزایا
• ماندگاری بالا
• نگهداری آسان در دمای اتاق یا یخچال
معایب
• نیاز به زمان برای فعال سازی
۳. خمیر مایه فوری
این نوع مخمر نیازی به فعال سازی ندارد و می توان آن را مستقیماً به مواد خشک خمیر اضافه کرد. عملکرد سریع تری نسبت به خمیر مایه خشک فعال دارد و در بسته بندی های کوچک و صنعتی عرضه می شود.
همچنین بخوانید: معرفی شغل کافی شاپ
مزایا
• کاربری آسان
• زمان تخمیر کوتاه تر
معایب
قیمت بالاتر نسبت به خمیر مایه خشک معمولی
خمیر مایه طبیعی (استارتر)
این نوع مخمر از تخمیر طبیعی آرد و آب در محیط به دست می آید و در تهیه نان های سنتی مانند نان ترش یا نان روستایی کاربرد دارد. استارتر نان نیاز به مراقبت، تغذیه روزانه و نگهداری دارد.
مزایا
• طعم و عطر طبیعی و غنی
• مفید برای هضم و سلامت دستگاه گوارش
همچنین بخوانید: آموزش کیک خامه ای با تزیین فوندانت
معایب
• زمان بر و نیازمند مراقبت
• قابل نگهداری محدود بدون تغذیه منظم
طرز استفاده از خمیر مایه
بسته به نوع خمیر مایه، روش استفاده آن متفاوت است. برای خمیر مایه خشک فعال، معمولاً آن را با مقداری آب ولرم و شکر مخلوط کرده و ۵ تا ۱۰ دقیقه صبر می کنند تا کف کند و فعال شود. سپس به مواد دیگر خمیر اضافه می شود. اما خمیر مایه فوری را می توان بدون نیاز به حل کردن، مستقیماً با آرد و مواد خشک ترکیب کرد.
خواص تغذیه ای خمیر مایه
خمیر مایه سرشار از ویتامین های گروه B به ویژه B1، B2، B6، اسید فولیک و نیاسین است. همچنین منبع خوبی از مواد معدنی مانند کروم، روی و سلنیوم است. مصرف نان تهیه شده با خمیر مایه به بهبود عملکرد سیستم عصبی، تقویت سیستم ایمنی و تنظیم قند خون کمک می کند.
همچنین بخوانید: دستگاه رست قهوه چیست؟
کاربردهای دیگر خمیر مایه
علاوه بر پخت نان، خمیر مایه در صنایع نوشیدنی، دارویی، مکمل های غذایی، شیرینی پزی و حتی تولید سوخت های زیستی کاربرد دارد. همچنین از مخمر در تهیه برخی غذاهای تخمیری مانند ماست، کفیر، سویا سس و ترشی ها استفاده می شود.
کجا می توان خمیر مایه خرید؟
خمیر مایه امروزه در اکثر فروشگاه های مواد غذایی در دسترس است. بسته به محل زندگی، نیاز و حجم مصرف، گزینه های مختلفی برای تهیه خمیر مایه وجود دارد:
سوپرمارکت ها و فروشگاه های زنجیره ای
بیشتر سوپرمارکت ها و فروشگاه های بزرگ مانند افق کوروش، شهروند، هایپر استار، جانبو و دیجی کالا بسته های خمیر مایه خشک فوری و فعال را در برندهای مختلف عرضه می کنند.
برندهای رایج: Saf-instant، دکتر اوتکر (Dr. Oetker)، Lesaffre، Pakmaya، Angel و خمیرمایه رضوی.
فروشگاه های لوازم قنادی و نانوایی
اگر به دنبال خمیر مایه در حجم بالا یا با کیفیت خاص برای مصارف حرفه ای هستید، فروشگاه های تخصصی لوازم قنادی و نانوایی بهترین گزینه اند. این فروشگاه ها معمولاً خمیر مایه فوری و خشک را در بسته های ۵۰۰ گرمی یا کیسه های یک کیلویی عرضه می کنند.
همچنین بخوانید: خواص و مضرات چای ماسالا چیست
عطاری ها و فروشگاه های سنتی
در بسیاری از عطاری ها، خمیر مایه خشک فعال در بسته بندی های فله ای موجود است. اما باید توجه کرد که نگهداری درست این محصولات اهمیت زیادی دارد، چراکه کیفیت مخمر به شدت تحت تأثیر دما و رطوبت محیط است.
فروشگاه های آنلاین
در سال های اخیر خرید آنلاین خمیر مایه نیز بسیار رایج شده است. سایت هایی مانند دیجی کالا، ترب، ایمالز، باسلام، یا فروشگاه های تخصصی قنادی و شیرینی پزی انواع خمیر مایه را عرضه می کنند و امکان مقایسه قیمت و مشخصات را نیز فراهم می کنند.
نانوایی های سنتی
برخی نانوایی ها خمیر مایه تازه (زنده) را به صورت محدود و غیررسمی به فروش می رسانند. اگر به دنبال خمیر مایه کیکی هستید و دسترسی به فروشگاه های تخصصی ندارید، می توانید از نانوای محل خود سوال کنید.
نکاتی برای خرید و نگهداری خمیر مایه
• همیشه تاریخ تولید و انقضای خمیر مایه را بررسی کنید.
• خمیر مایه خشک باید در جای خشک، خنک و دور از نور مستقیم نگهداری شود.
• پس از باز کردن بسته خمیر مایه، آن را در ظرف درب دار یا کیسه زیپ دار در یخچال نگهداری کنید.
• خمیر مایه را از رطوبت دور نگه دارید، زیرا می تواند باعث فساد آن شود.
• برای امتحان سالم بودن خمیر مایه، می توانید آن را با آب و شکر مخلوط کرده و منتظر کف کردن آن شوید.
نتیجه گیری
خمیر مایه ماده ای ارزشمند و ضروری در دنیای نان و شیرینی است. شناخت انواع مختلف آن، نحوه استفاده، فواید سلامتی و همچنین آگاهی از مکان های خرید آن می تواند به بهبود کیفیت نان های خانگی و صنعتی کمک کند. با توجه به گسترش فروشگاه های آنلاین و دسترسی گسترده تر به برندهای باکیفیت، امروزه تهیه خمیر مایه حتی برای افراد مبتدی نیز بسیار ساده تر شده است. اگر شما هم علاقمند به پخت نان های خوش عطر و سالم در خانه هستید، کافی است کمی خمیر مایه تهیه کرده و خلاقیت خود را در آشپزی به کار بگیرید.
