فیستول چیست؟
فیستول مقعدی در اثر اتصال میان دیواره های مخاط درونی کانال مقعد و پوست ناحیه مقعد به وجود می آید. این اتصال به شکل یک تونل بسیار باریک و غیرطبیعی در قسمت انتهایی راست روده به وجود می آید و یک سر آن به قسمت خارجی پوست باز می شود. قسمت بیرونی این کانال در سطح پوست کاملا قابل مشاهده است. این عارضه مقعدی بسته به محلی که در آن ایجاد شده است به انواع زیر دسته بندی می شود:
فیستول اکسترا اسفنکتریک
فیستول سوپر اسفنکتریک
فیستول ترانس اسفنکتریک
فیستول اینتر اسفنکتریک
فیستول زیر مخاطی
علائم فیستول مقعدی
بسته به اینکه فیستول در چه مرحله ای قرار دارد و چقدر پیشرفت کرده است علائم و نشانه های فیستول می تواند برای هرد فرد متفاوت باشد. شایع ترین علائم فیستول مقعدی عبارتند از:
وجود التهاب در اطراف مقعد که به علت عفونت و چرک ناشی از تخریب بافت های اطراف مقعد به وجود می آید.
احساس درد مقعدی شدید و نبض دار در اطراف مقعد که با تغییر حالت و نشستن بیشتر می شود.
خروج ترشحات چرکی و گاهی بدبو و خون آلود از اطراف ناحیه مقعد.
ایجاد آبسه های مکرر در مقعد.
تب ناشی از عفونت فیستول.
بی اختیاری در دفع مدفوع و گاز روده
وجود سوراخ قابل رویت در ناحیه ی فیستول.
با مشاهده هر کدام از علائم بالا بهتر است که سریعا برای معاینه بیشتر به پزشک مراجعه کنید. علائم و نشانه های فیستول مقعدی با علائم سایر بیماری های مقعدی و گوارشی مشابه است به همین دلیل بهتر است که برای تشخیص دقیق تر حتما به پزشک متخصص مراجعه کنید.
علت بوجود آمدن فیستول مقعدی
فیستول در حالت کلی ناشی از آبسه مقعدی است. در اغلب موارد آبسه در اثر انسداد غدد ناحیه مقعد به وجود می آید. معمولا از هر 4 نفری که به آبسه مقعدی مبتلا می شوند اگر تحت درمان قرار نگیرند، 2 نفر به فیستول مبتلا میشوند. درمان آبسه مقعدی بسیار ساده بوده و در مطب پزشک به وسیله یک عمل سرپایی انجام میشود. سایر علل به وجد آمدن فیستول مقعدی در زنان و مردان شامل:
بیماری دیورتیکولیت
بیماری کرون
هیدرآدنیت چرکی
عوارض ناشی از انجام عمل جراحی در ناحیه مقعد
بیماری های جنسی نظیر سیفلیس و ایدز
سرطان رکتوم و کولون
یبوست و اسهال
هموروئید
بیماری التهابی لگن و عفونت لگن
تشخیص فیستول مقعدی
در اغلب موارد با یک معاینه فیزیکی و بررسی علائم پزشک می تواند فیستول مقعدی را تشخیص دهد. اما گاهی تخشیص این بیماری می تواند چالش برانگیز باشد و پزشک برای تایید تشخیص انجام برخی از آزمایش ها را توصیه کند. برخی از آزمایش هایی که برای تشخیص فیستول مقعدی استفاده می شوند شامل:
پروب فیستول
آنوسکوپی
سونوگرافی
ام آر آی
پروکتوسکوپی
روشهای درمان فیستول مقعدی
در اغلب موارد برای درمان فیستول مقعدی نیاز به جراحی می باشد. معمولا اگر فیستول خود به خود درمان شود عود می کند. با این حال، اگر فیستول ناشی از بیماری التهابی روده باشد و عفونی نشده باشد، گهگاه با درمان دارویی بهبود می یابد. باید به این نکته توجه داشت که فیستول مقعدی به تنهایی با استفاده از آنتی بیوتیک ها درمان نمی شود. برخی از رایج ترین روشهای درمان فیستول عبارتند از:
لیزر فیستول مقعدی: لیزر فیستول شامل وارد کردن فیبر لیزری به داخل فیستول از خارج و عبور آن به دهانه داخل راست روده است. سپس لیزر فعال می شود و فیستول را مهر و موم می کند.
فیستولوتومی: در این روش جراح دهانه داخلی فیستول را برش می دهد، بافت عفونی را خراش داده و خارج می کند و سپس تونل را صاف می کند و در جای خود بخیه می زند.
پر کردن فیستول با چسب یا پلاگین: در این دو روش دهانه داخلی فیستول بسته می شود. سپس پزشک تونل فیستول را با ماده ای پر می کند که بدن به مرور زمان آن را جذب می کند.
ستون: این روش شامل قرار دادن یک بخیه یا نوار لاستیکی (seton) در فیستول است که به تدریج سفت می شود. این ستون به فیستول اجازه می دهد تا بهبود یابد و خطر بی اختیاری را کاهش می دهد.
فلپ پیشرفت اندورکتال: در این روش جراح بافت عفونی اطراف دهانه داخلی فیستول مقعدی را برش می دهد. سپس این سوراخ را با پایین کشیدن یک فلپ از بافت سالم از داخل راست روده بالای آن می پوشانند.
لیفت فیستول: لیفت یک درمان دو مرحله ای است که در آن ابتدا ستون در تونل فیستول قرار می گیرد و به مرور زمان آن را وادار به گشاد شدن می کند. چند هفته بعد، جراح بافت عفونی را برمی دارد و دهانه فیستول داخلی را می بندد.
عوارض فیستول مقعدی
در اغلب موارد فیستول مقعدی بدون درمان از بین نمی رود. اگر فیستول برای مدت زمان طولانی درمان نشود می تواند منجر به عوارض جدی شود. برخی از عوارض فیستول عبارتند از:
عفونت مداوم
گسترش فیستول
سرطان مقعد
عود آبسه و فیستول
پیشگیری از فیستول مقعدی
فیستول از جمله بیماری هایی است که بیشتر به عنوان یک عارضه و بیماری ثانویه ایجاد می شود و به همین علت کنترل و پیشگیری از برخی عوامل ایجاد آن ممکن نیست. بهترین راه پیشگیری درمان بیماری های زمینه ای است که می توانند منجر به ایجاد فیستول مقعدی شوند مانند آبسه مقعدی. با رعایت یک نکات ساده زیر گاهی اوقات میتوان از ایجاد فیستول جلوگیری کرد:
نوشیدن آب کافی به میزان 8 الی 9 لیوان در طول روز
رژیم غذایی سرشار از منابع غذایی غنی از فیبر مثل میوه ها و سبزیجات
انجام منظم ورزش
پرهیز از روابط جنسی پرخطر
کاهش حجم وعده های غذایی در طول روز
اجتناب از تمیز کردن مکرر مقعد
درمان سریع و زودهنگام بیماری هایی مانند یبوست، اسهال و انواع بیماری های گوارشی زمینه ساز فیستول
