آصف بن برخیا شخصیتی برجسته در روایات اسلامی و یهودی است که به عنوان وزیر، کاتب، مشاور و یا داماد حضرت سلیمان (ع) شناخته می‌شود. شهرت اصلی او به دلیل دانش و حکمت فراوان، به ویژه آگاهی از «اسم اعظم» خداوند است که به او قدرتی خارق‌العاده برای انجام کارهای شگفت‌انگیز می‌بخشید. مهم‌ترین داستانی که از او نقل می‌شود، آوردن تخت بلقیس، ملکه سبا، از مسافتی بسیار دور در چشم بر هم زدنی به دربار حضرت سلیمان (ع) است.
هویت و نسب آصف:
در مورد نسب و هویت دقیق آصف اختلاف نظرهایی وجود دارد. برخی او را از بنی‌اسرائیل، برخی دیگر پسر خواهر، پسرعمو یا پسرخاله حضرت سلیمان (ع) دانسته‌اند. روایات شیعه او را وصی حضرت سلیمان (ع) معرفی می‌کنند و آیه ۴۰ سوره نمل («قالَ الَّذی عِندَهُ عِلمٌ مِنَ الکِتابِ...») را به او نسبت می‌دهند. در این آیه، فردی که دانشی از کتاب داشت، تخت بلقیس را حاضر می‌کند.
دانش و توانایی‌ها:
شهرت اصلی آصف به دلیل دانش و حکمت الهی اوست. گفته می‌شود که او به «اسم اعظم» خداوند آگاهی داشت و به همین دلیل می‌توانست کارهای خارق‌العاده انجام دهد. آوردن تخت بلقیس مهم‌ترین نمونه از این توانایی‌هاست. در روایات آمده است که او تنها به یک حرف از ۷۳ حرف اسم اعظم آگاه بود و با همان یک حرف، چنین قدرتی را به نمایش گذاشت. این امر نشان‌دهنده جایگاه والای او در نزد خداوند و دانش لدنی اوست.
نقش آصف در دوران حضرت سلیمان (ع):
آصف در دربار حضرت سلیمان (ع) نقشی کلیدی داشت. او نه تنها به عنوان وزیر و مشاور، بلکه به عنوان کاتب و جانشین احتمالی حضرت سلیمان (ع) نیز مطرح بوده است. روایات شیعه بر وصایت او تأکید دارند و او را پس از حضرت سلیمان (ع)، مرجع دینی بنی‌اسرائیل می‌دانند.
کتاب‌های منسوب به آصف:
در مورد کتاب‌های منسوب به آصف بن برخیا، اطلاعات دقیقی در دست نیست. با توجه به دانش و حکمت فراوان او و نقشی که در دربار حضرت سلیمان (ع) داشته، احتمال وجود نوشته‌ها و آثاری از او وجود دارد. برخی از کتابهایی که منتسب به او است به شرح زیر است:
- کتاب هفتاد و دو دیو آصف ابن برخیا
- کتاب کلیات اساطیر
- کتاب پریان نامه و دیونامه
- کتاب الاجناس
- کتاب هفت پیکر سلیمانی از مفاتیح الجنان
